Δυσλεξία 

Η λέξη «δυσλεξία» σημαίνει «δυσκολία με τις λέξεις» και χρησιμοποιείται σαν όρος για να περιγράψει μία σοβαρή και επίμονη δυσκολία στην εκμάθηση των γνωστικών δεξιοτήτων της ανάγνωσης,της γραφής, της ορθογραφίας, της γραπτής έκφρασης και τηςαριθμητικής, σε άτομα τα οποία έχουν κατά τα άλλα φυσιολογική νοημοσύνη και επαρκείς ευκαιρίες για μάθηση.

Ποια είναι τα αίτια της δυσλεξίας;

Η δυσλεξία είναι εγγενής στο άτομο και οφείλεται σε κάποια ανωμαλία στο τμήμα εκείνο του εγκεφάλου το οποίο επεξεργάζεται τη γλώσσα.Επομένως, δεν εμφανίζεται ξαφνικά από άγχος και ψυχολογικά ή άλλαπροβλήματα, αλλά υπάρχει από τη στιγμή τής γέννησης του ατόμου και το ακολουθεί καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του. Με άλλα λόγια, έχει οργανική βάση και είναι συνήθως κληρονομική. Μη οργανικοί παράγοντες, όπως οι ανεπαρκείς εκπαιδευτικές ευκαιρίες, η χαμηλήςποιότητας διδασκαλία και οι περιβαλλοντικές ελλείψεις, επηρεάζουν την εμφάνιση και την πορεία εξέλιξης της δυσλεξίας, αλλά δεν την προκαλούν.

Ποια είναι τα ποσοστά τής δυσλεξίας;

Το ποσοστό τής δυσλεξίας στις Η.Π.Α. και τη Μεγάλη Βρετανία υπολογίζεται περίπου στο 4% του πληθυσμού, με τα αγόρια να την εμφανίζουν συχνότερα απ’ ό,τι τα κορίτσια. Ωστόσο, στη χώρα μας δεν υπάρχουν επίσημες μελέτες που να προσδιορίζουν το ακριβές ποσοστό εμφάνισης της Διαταραχής. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα ποσοστά αλλάζουν σημαντικά από χώρα σε χώρα και αυτό οφείλεται αφενός στο πώς ορίζεται κάθε φορά η δυσλεξία και αφετέρου στα χαρακτηριστικά του κάθε  γλωσσικού συστήματος.

Δυσλεξία - Πρώιμες ενδείξεις

Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον από την πλευρά τωνειδικών επιστημόνων αναφορικά με την έγκαιρη ανίχνευση στα παιδιάτων χαρακτηριστικών εκείνων που αποτελούν παράγοντες κινδύνουγια την πιθανή μελλοντική εμφάνιση της δυσλεξίας (αλλά και άλλωνμαθησιακών δυσκολιών). Μερικές τέτοιες ενδείξεις στο παιδί κατά τηνπροσχολική και την πρώτη σχολική ηλικία είναι οι εξής:

•  Παρουσιάζει δυσκολίες στον προφορικό λόγο: αντιμεταθέτειφθόγγους (π.χ. λέει κοδομίνο αντί για κομοδίνο), αντικαθιστάφθόγγους (π.χ. λέει διαθήμιση αντί για διαφήμιση), μπερδεύειλέξεις που μοιάζουν ακουστικά (π.χ. λέει σώμα αντί για γόμα),κάνει μορφοσυντακτικά λάθη (π.χ. λέει «εγώ πάει φέρω βιβλίο»),έχει φτωχό λεξιλόγιο, δυσκολεύεται να ανακαλέσει από τη μνήμητου τα ονόματα αντικειμένων, ζώων κ.ά., παρόλο που ταγνωρίζει, δεν μπορεί να μάθει εύκολα τραγουδάκια καιποιηματάκια που έχουν ομοιοκαταληξία, δυσκολεύεται ναπεριγράψει κάτι που βλέπει ή να αφηγηθεί κάτι που συνέβη ήνα διηγηθεί μία ιστορία.

•  Παρουσιάζει δυσκολίες στη γραφή: δυσκολεύεται να μάθει ναπιάνει σωστά το μολύβι, δυσκολεύεται να προσανατολιστεί στοχαρτί, με αποτέλεσμα να μην ακολουθεί σωστά τις γραμμές γιανα γράψει, δυσκολεύεται να ζωγραφίσει μέσα σε πλαίσιο, νααντιγράψει σχήματα και να μάθει να γράφει το όνομά του, ενώκάνει φωνολογικά λάθη κατά τη γραφή (δηλαδή αντιστρέφει,αντικαθιστά, παραλείπει, προσθέτει, αντιμεταθέτει γραφήματα,συλλαβές ή και ολόκληρες λέξεις), δυσκολεύεται να μάθει ναβάζει τόνους και να κατανοήσει τη στίξη.

•  Δυσκολεύεται να κατακτήσει τις προμαθηματικές έννοιες(π.χ. μεγάλο-μικρό, πολλά-λίγα, μέσα-έξω κ.ά.) και αργότερα ναμάθει τους αριθμούς και να αντιστοιχίσει τις ποσοτικές έννοιεςμε το αριθμητικό τους σύμβολο.

•  Δυσκολεύεται να κατακτήσει την αναγνωστική ικανότητα (π.χ.δεν αναγνωρίζει τα γράμματα ακόμα και στο τελευταίο τρίμηνοτης Α΄ Δημοτικού, προσθέτει, παραλείπει, αντικαθιστάφθόγγους, συλλαβές ή και ολόκληρες λέξεις κατ’ επανάληψη,ακόμα και στα τέλη τής Β’ Δημοτικού).

Συμπτώματα της Δυσλεξίας

Η δυσλεξία δεν εμφανίζεται με την ίδια μορφή και την ίδια ένταση καθ’όλη τη διάρκεια της ζωής τού ατόμου. Στο Δημοτικό τα συμπτώματαείναι πιο εμφανή, ενώ, όσο το παιδί μεγαλώνει, γίνονται πιο ήπια, σεσημείο που σε ορισμένες περιπτώσεις οι εκπαιδευτικοί τήςδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης να μην μπορούν να αντιληφθούν ότικάποιος μαθητής τους παρουσιάζει δυσλεξία.Έτσι, τα συμπτώματα της δυσλεξίας, όπως εμφανίζονται στιςδιάφορες ηλικιακές ομάδες, είναι τα ακόλουθα:
Για το παιδί του Δημοτικού

• Δυσκολίες στη φωνολογική ενημερότητα, δηλαδή στηφωνολογική επεξεργασία τού λόγου, καθώς το παιδίδυσκολεύεται να αντιληφθεί ότι οι προτάσεις αποτελούνται απόλέξεις και οι λέξεις από συλλαβές και φθόγγους. Αυτό έχει σαναποτέλεσμα να δυσκολεύεται ιδιαίτερα στην εκμάθηση τηςανάγνωσης και της ορθογραφίας.

• Έτσι, κατά την ανάγνωση παρατηρούνται συλλαβισμοί καιέντονοι δισταγμοί σε επίπεδο λέξης, καθώς καιαντικαταστάσεις, στρεβλώσεις, παραλείψεις, προσθήκεςφθόγγων, συλλαβών ή και ολόκληρων λέξεων, παρατονισμοί,αργός ρυθμός ανάγνωσης, αδυναμία αναγνώρισης– κατανόησηςτης στίξης, μονότονη ανάγνωση, λανθασμένο ξεκίνημα, απώλειαθέσης στο κείμενο, δείξιμο με το δάχτυλο. Όλα αυτά έχουν σαναποτέλεσμα το παιδί να κουράζεται ιδιαίτερα κατά την ανάγνωσηκαι πολλές φορές να αρνείται πλήρως να διαβάσει.

• Κατά τη γραφή παρατηρούνται αντιστροφές, στρεβλώσεις,παραλείψεις, προσθήκες γραμμάτων και συλλαβών, καθρεπτικήγραφή (π.χ. 3 αντί για ε), επαναλήψεις και παραλείψειςολόκληρων λέξεων ή τμημάτων των λέξεων, χρήση κεφαλαίωνγραμμάτων ανάμεσα στα μικρά, μη τήρηση ή απουσία τήςστίξης, μη χρήση κεφαλαίου μετά από τελεία, απουσία τονισμού,παρατονισμοί, έλλειψη διαστημάτων ανάμεσα στις λέξεις,κακογραφία, μουντζούρες. Παρόμοια λάθη παρατηρούνταικαι κατά την αντιγραφή.

• Στην ορθογραφία παρατηρούνται λάθη τόσο θέματος όσο καικατάληξης. Σημειώνεται ότι το παιδί μπορεί να γράφει την ίδιαλέξη με διαφορετική ορθογραφία μέσα στο ίδιο κείμενο.

• Κατά τη γραπτή απόδοση ενός κειμένου, διαπιστώνονταιδυσκολίες στην ανάκληση των πληροφοριών, τη χρονικήακολουθία των γεγονότων και την απόδοση των ονομάτων καιτων ημερομηνιών, ενώ παράλληλα παρατηρείται λανθασμένηχρήση τού χρόνου, μορφοσυντακτικά λάθη, αδυναμίασχηματισμού και χρήσης τού πλάγιου και του υποθετικού λόγου,καθώς και αδυναμία απόδοσης των ερμηνευτικών πληροφοριώντού κειμένου και του συμπεράσματος. Σημειώνεται ότι οιδυσκολίες αυτές είναι σημαντικά μικρότερες κατά την προφορικήαπόδοση του ίδιου κειμένου.

• Κατά την ανάπτυξη ενός θέματος έκθεσης, διαπιστώνεταιαδυναμία ως προς τη νοηματική επεξεργασία τού θέματος,τη σύνδεσή του με τις προϋπάρχουσες γνώσεις, την οργάνωσηκαι την καταγραφή των ιδεών, τη συγγραφή μακροσκελώνπροτάσεων, τη σύνδεση των προτάσεων μεταξύ τους, τηναπόδοση των σχέσεων αιτίας- αποτελέσματος, σκοπού, χρόνουκ.λπ. Γενικά, το περιεχόμενο καθώς και το λεξιλόγιο των εκθέσεωνείναι φτωχό, ενώ παρατηρούνται μορφοσυντακτικά λάθη,συνεχόμενη γραφή, απουσία των σημείων στίξης και διαρκήςχρήση τού «και».

• Στα μαθηματικά παρατηρείται σύγχυση των αριθμητικώνσυμβόλων που μοιάζουν οπτικά (όπως το + και το x ή το < καιτο >, με αποτέλεσμα να κάνει το παιδί άλλη πράξη αντί γιαάλλη), έλλειψη κατανόησης των μαθηματικών όρων (έτσι, τοπαιδί δυσκολεύεται να κατανοήσει ότι οι λέξεις «προσθέτω»,«συν», «και», «βάζω», σημαίνουν όλες «πρόσθεση»), δυσκολίαορθής στοίχισης των αριθμών και ορθής τοποθέτησης τηςυποδιαστολής, δυσκολία στην αυτόματη εκτέλεση τωναριθμητικών πράξεων (με αποτέλεσμα το παιδί να χρησιμοποιείτα δάχτυλα ακόμα και σε μεγάλη ηλικία), δυσκολία στηνσυγκράτηση των κανόνων, των τύπων και του κρατουμένου,αδυναμία εκμάθησης της προπαίδειας, δυσκολία στην κατανόησητων εντολών τής εκφώνησης των προβλημάτων και αδυναμίαεφαρμογής των αλγορίθμων για την επίλυση του προβλήματος.